DOCHODZENIE DIECEZJALNE W POSTĘPOWANIU KANONIZACYJNYM SŁUGI BOŻEGO AUGUSTA KARDYNAŁA HLONDA
Dnia 22 października 1948 r. w Szpitalu Sióstr Elżbietanek w Warszawie zmarł kard. August Hlond, Prymas Polski. Wiadomość o śmierci Kardynała Prymasa rozeszło się szerokim echem po Polsce i świecie, gdyż nastąpiła niespodziewanie, właśnie wtedy, gdy po wojennej tułaczce z wielką energią rozpoczął dzieło odnowy życia religijnego w Polsce. Heroizm jego życia, podziwiany przez otoczenie, ujawnił się szczególnie przed śmiercią. Bardzo szybko sława jego świętości zaczęła zataczać coraz szersze kręgi, zaś nad jego życiem i działalnością prowadzono studia, gromadząc ich dokumentację. Dnia 9 stycznia 1992 r. arcybiskup metropolita gnieźnieński i warszawski Józef kard. Glemp dokonał oficjalnego rozpoczęcia procesu kanonizacji, dotyczącego opinii świętości życia i cnót Sługi Bożego Augusta Hlonda.
August Hlond urodził się 5 lipca 1881 r. w Brzęczkowicach (obecnie dzielnica Mysłowic) w wielodzietnej rodzinie. Jako chłopiec udał się do Włoch, gdzie po ukończeniu szkoły wstąpił do Zgromadzenia Księży Salezjanów. Po złożeniu profesji zakonnej i zakończeniu studiów otrzymał święcenia kapłańskie w Krakowie dnia 23 września 1905 r. Po kilkunastoletniej pracy na różnych stanowiskach w Zgromadzeniu papież Pius XI w dniu 7 lipca 1922 r. mianował go administratorem apostolskim Górnego Śląska. 14 grudnia 1925 r. został biskupem nowo utworzonej diecezji katowickiej. W bardzo krótkim czasie, już 24 czerwca 1926 r. powołany na stolicę arcybiskupią gnieźnieńską i poznańską został Prymasem Polski, zaś rok później (20.06.1927) podniesiono go do godności kardynała. Podobnie jak na Śląsku, tak i w nowych archidiecezjach, rozwinął szeroką działalność duszpasterską i administracyjną.
Prymas Hlond nadawał ton życiu kościelnemu w Polsce w okresie międzywojennym. Obok troski o powierzone mu archidiecezje, szczególnie interesował się losem polskich wychodźców. Nawiązując do tradycji prymasów – protektorów polskiego wychodźstwa sprawę organizacji opieki nad wychodźcami całej Polski ujął w swoje ręce i nią kierował. Uzyskując akceptację Stolicy Apostolskiej znacznie rozszerzył swoje uprawnienia w zakresie organizacji pomocy wychodźcom. Odwiedzał Rodaków żyjących poza granicami Ojczyzny, stworzył Centralę Duszpasterstwa Zagranicznego, w wielu krajach zorganizował Polskie Misje Katolickie, założył Towarzystwo Chrystusowe dla Wychodźców (aktualna nazwa: Towarzystwo Chrystusowe dla Polonii Zagranicznej), zgromadzenie zakonne, które dzisiaj sprawuje opieką duszpasterską nad Polakami w 18 krajach na 5 kontynentach. Dokonał także reorganizacji Zgromadzenia Braci Serca Jezusowego. Jako Prymas powołał do istnienia Akcję Katolicką, dla której w 1931 r. napisał statuty. Troszcząc się o popularyzację społecznej nauki Kościoła, w 1933 r. utworzył Radę Społeczną przy Prymasie Polski. Przyczynił się do przygotowania i przeprowadzenia I Synodu Plenarnego w 1936 r.
W okresie II wojny światowej doświadczył wielu trudności i cierpień tułaczego życia. Po jej zakończeniu gorliwie organizował życie kościelne w Polsce, zwłaszcza na tzw. Ziemiach Odzyskanych. Po zawieszeniu przez Stolicę Apostolską unii personalnej archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej, a połączeniu Gniezna z Warszawą, w dniu 30 maja 1946 r. objął rządy w archidiecezji warszawskiej. Dnia 8 września 1946 r. na Jasnej Górze w obecności Episkopatu i miliona wiernych dokonał aktu poświęcenia Narodu Polskiego Niepokalanemu Sercu Maryi. Kościół w Polsce lata 1945-1948 - pod przewodnictwem Prymasa Hlonda - pozostawał „pod znakiem Maryi”, jubileuszu św. Wojciecha, rozpoczętej intronizacji Serca Jezusowego i krucjaty różańcowej. Te wydarzenia były praktycznym przygotowaniem Polski na okres, który nastąpił później. Inicjatywy kard. Hlonda prowadziły przede wszystkim do ugruntowania wiary i polskości, przeciwstawiania się fali laicyzacji i walce z religią. Powojenna działalność Kardynała Prymasa stojącego „na straży sumienia narodu” była przygotowaniem polskiego ducha do walki o jego prawdę w czasach trudnych dla polskiej religijności i państwowości. Jego pasterską działalność przerwała nagła choroba i śmierć.
Na prośbę zgromadzeń zakonnych związanych ze Sługą Bożym, jak też wiernych, metropolita gnieźnieński i warszawski Józef kard. Glemp, w oparciu o „nihil obstat” Kongregacji dla Spraw Świętych, danego w dniu 2 września 1991 r. (Prot. N. 1808, 1/91), dekretem z dnia 21 listopada 1991 r. (N. 3522/91/P.), zarządził rozpoczęcie procesu kanonizacji. Do przeprowadzenia procesu z ramienia delegatów biskupich zostali skierowani ks. Jan Bukowicz MIC oraz ks. Zygfryd Landowski, kapłan archidiecezji warszawskiej. Promotorem sprawiedliwości został mianowany o. Gabriel Bartoszewski OFMCap, notariuszem aktuariuszem ks. Kazimierz Papciak SSCC, notariuszem pomocniczym ks. Piotr Dzikowski SChr, zaś posłańcem sądowym ks. Sławomir Niemczewski SDB. Postulatorem sprawy został ks. Luigi Fiora SDB, zaś ks. Wojciech Necel SChr i ks. Henryk Skorowski SDB wicepostulatorami.
Pierwszemu posiedzeniu Trybunału, które odbyło się dnia 9 stycznia 1992 r. w Bazylice Archikatedralnej św. Jana Chrzciciela w Warszawie, osobiście przewodniczył ordynariusz miejsca, Józef kard. Glemp. Mianowani przez Księdza Prymasa członkowie Trybunału złożyli przysięgę, zobowiązując się do wiernego wypełniania podjętych obowiązków i zachowania tajemnicy.
Prymas Polski Józef kard. Glemp w Słowie do wiernych w sprawie procesu kanonizacyjnego Sługi Bożego Augusta Kardynała Hlonda - zgodnie z przepisami prawa kanonicznego - poinformował wiernych o fakcie rozpoczęcia procesu kanonizacyjnego prosząc, aby wszyscy, którzy posiadają jego pisma lub inne informacje o jego życiu, zawiadomili o tym fakcie Kurię Metropolitalną Warszawską.
Proces na terenie archidiecezji trwał blisko 5 lat. W tym czasie Trybunał odbył 51 posiedzeń na terenie archidiecezji warszawskiej oraz - po uzyskaniu zgody odnośnych ordynariuszy - na terenie archidiecezji poznańskiej i katowickiej, gdzie przesłuchano bliskich krewnych Kardynała Hlonda. Trybunał działał także na terenie archidiecezji paryskiej i diecezji Mainz. Przed Trybunałem przesłuchano 43 świadków, w tym 41 świadków bezpośrednich (de visu - naocznych) oraz 2 świadków pośrednich (de auditu - ze słyszenia). W celu pełnego zobrazowania życia i świętości Sługi Bożego, na wniosek wicepostulatorów włączono do akt procesu 28 zeznań pozasądowych, złożonych pod przysięgą wobec przedstawicieli władz diecezjalnych lub zakonnych. Świadkowie ci nie mogli powtórzyć swoich zeznań, gdyż Trybunał rozpoczął działalność po ich śmierci. Łącznie, zatem świadków przesłuchanych przez sam Trybunał, jak i tych, którzy złożyli swoje zaprzysiężone zeznania pozasądowe było 70 osób. Wśród nich był 1 kardynał, 5 biskupów, 13 duchownych diecezjalnych, 22 salezjanów, 13 chrystusowców, 1 brat zakonny ze Zgromadzenia Braci Serca Jezusowego, 4 siostry zakonne (w tym bratanica Sługi Bożego) i 11 świeckich (w tym 4 bliskich krewnych Kardynała).
Zgromadzone dokumenty można podzielić na trzy działy: dokumenty osobiste Sługi Bożego, pisma Sługi Bożego i pisma o Słudze Bożym. W wielu wypadkach są to pisma bibliograficzne, gdyż byłoby niemożliwe zgromadzić wszystkie. Pisma te zostały już w zasadzie zebrane wcześniej przez ks. Stanisława Kosińskiego SDB i umieszczone w 101 tomach, nazwanych Acta Hlondiana. Ponadto zostały opracowane, wyjaśnione i udokumentowane ważniejsze problemy z życia Sługi Bożego, które takiego pogłębienia wymagały. W końcowej fazie procesu notariuszem został mianowany ks. Jan Konieczny SChr.
Dnia 21 października 1996 r. dochodzenie kanoniczne prowadzone na terenie archidiecezji warszawskiej, dotyczące świętości życia i heroiczności cnót Augusta kard. Hlonda, zostało uroczyście zamknięte przez Prymasa Polski Józefa kard. Glempa, w Bazylice Archikatedralnej w Warszawie, miejscu doczesnego spoczynku Sługi Bożego. Metropolita warszawski, przy pomocy i współudziale promotora sprawiedliwości, zweryfikował wszystkie akta i dokumenty, które zostały zgromadzone w procesie. Akta zostały uznane za przygotowane w sposób odpowiedni i wystarczający, aby przesłać je do Rzymu. Ksiądz Prymas, jako ordynariusz miejsca, zatwierdził pracę Trybunału i zgromadzone akta procesu, zarządzając, aby akta oryginalne zostały opieczętowane, zalakowane i złożone w Archiwum Kurii Metropolitalnej z zastrzeżeniem, że nie mogą być nigdy otwarte bez pozwolenia Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych. Wszystkie poświadczone odpisy akt, również opieczętowane i zalakowane, zostały przewiezione do Rzymu, aby Kongregacja Spraw Kanonizacyjnych mogła podjąć nad nimi dalszą pracę.
Obecnie w Rzymie w Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych trwa przygotowanie Positio causa (obszerne studium historyczne dotyczące życia Sługi Bożego, mające na celu dostarczenie odpowiednich środków dowodowych do wykazania heroiczności cnót kandydata na ołtarze). Relatorem sprawy został mianowany o. Ambrosius Eszer OP. Dochodzeniu na etapie rzymskim w postępowaniu kanonizacyjnym Sługi Bożego Augusta Hlonda towarzyszy przekonanie wiernych o jego szczególnym orędownictwie przed Bogiem. Do postulatora docierają informacje o łaskach otrzymywanych przez jego wstawiennictwo. Na nowo przypominane i poznawane jest dziedzictwo Wielkiego Prymasa. Dnia 9 marca 2006 r. w Warszawie - w Archikatedrze Św. Jana Chrzciciela - dokonano translacji doczesnych szczątków Sługi Bożego Augusta Hlonda. Uroczystości – z udziałem kardynałów, arcybiskupów i biskupów uczestniczących w 335. zebraniu Konferencji Episkopatu Polski (wraz z zaproszonymi gośćmi: kard. Kazimierzem Świątkiem i biskupami z krajów b. Związku Radzieckiego) - przewodniczył Prymas Polski Józef kard. Glemp (zob. http://www.tchr.org/ahlond/translokacja/info.htm). Doczesne szczątki Sługi Bożego – spoczywające dotychczas w podziemiach świętojańskiej archikatedry – zostały złożone w kaplicy św. Jana Chrzciciela obok kaplicy, w której znajduje się sarkofag Sługi Bożego Stefana kard. Wyszyńskiego.
Proces kanonizacji Wielkiego Prymasa II Rzeczypospolitej - jak nazwał kard. Hlonda papież Jan Paweł II - jest dla Kościoła w Polsce jedną z form ukazania Kardynała Augusta jako wzoru postępowania nowych uczniów Chrystusa. Coraz powszechniejsze staje się przekonanie, że Sługa Boży August Hlond przez swoje wstawiennictwo wyprasza u Boga dalszych świadków wiary, tak koniecznych w trzecim tysiącleciu.
ks. Andrzej Orczykowski SChr
